NIEUW NUMMER DE KLEINE MEIJERIJ OVER DE ‘RUSSISCHE MADAME’ EN OVER SCHOOLMEESTER-KOSTER DIRCK HENNINGHS UIT MOERGESTEL

De tweede aflevering van het kwartaalblad/vlugschrift van erfgoedvereniging/heemkundekring De Kleine Meijerij biedt wederom een bijzondere kijk op aspecten van de historie van Oisterwijk, Moergestel en Heukelom.
 De ‘Russische Madame’(Coll. Xandra Tober)

Het openingsartikel is als het ware een dwarsdoorsnede van twee tot voor kort vrijwel onbekende foto- en documentencollecties die betrekking hebben op mevrouw A.W. Eschauzier-Bersin, de ‘Russische Madame’, die ooit villa Zonlicht in Heukelom bewoonde. Martin van der Waals heeft uit deze twee verzamelingen een selectie gemaakt met bijzondere nooit eerder gepubliceerde beelden.

 
Avondmaalsbeker Henninghes (Foto: K. Welmers).
Frans Goris brengt in het tweede deel van zijn artikel het uitgebreide en rijk geïllustreerde vervolg van zijn verhaal over de Moergestelse schoolmeester-koster Henninghes en de vijf debuterende dominees. Uit dit vervolg blijkt eens te meer dat niet alles in ‘Gods wijngaard’ op rolletjes liep.

In zijn bijdrage aan dit kwartaalblad gaat de uit Den Haag afkomstige B. van Dooren in op eerder in het tijdschrift ‘Ons voorgeslacht’ verschenen artikelen betreffende Maria Boogaard en haar voorouders uit de familie (Hout)Appel. Bij verdere naspeuringen kwam ook Oisterwijk hierbij in beeld. Het artikel is voorzien van mooie afbeeldingen van schepenzegels en een uitgebreid notenapparaat.

Schepenzegel Aert Appel Jacobsz. Van Ele (1455) (www.devrijheidoisterwijk.nl)

Oisterwijker Wim van de Wouw vertelt vervolgens over zijn herinneringen aan 12 mei 1940, enkele dagen na de Duitse inval in Nederland. Hierbij vertelt Wim ook over Kees Keuninkx, de latere schaapherder, en diens oorlogsverleden.

Onlangs verscheen van de hand van Ad van den Oord bij Stichting Het Kwartier Van Oisterwijk het boek ‘De kindervriend’ over de moord (in de Oisterwijkse bossen) op de twee meisjes Ria Pagie en Annie Remken. In dit boek wordt deze geschiedenis aan de hand van archiefmateriaal van onder meer politie en justitie, krantenberichten en interviews met nabestaanden ontrafeld. Lauran Toorians bespreekt dit boek in een kort artikel.

Bij de literatuur-signalementen in dit nummer vinden we het boek ‘Hét Helvoirtse boek. Stront op straat. 55 jaar aan klinkende verhalen uit Keiespellersdurp. Een uitgave over 55 jaar carnaval in Helvoirt’. Het verscheen onder redactie van Bas van Hattum, Theo Hooft, Miguel Houben, Margaret van den Hurk, Salina van den Nieuwenhuizen, Edwin Pijnenburg en Ans Veerkamp. Daarnaast ook het boek ‘De Brabantse geschiedenis in Udenhout en Biezenmortel’ dat Kees van Kempen schreef in samenwerking met het schrijversteam Erfgoedcentrum ’t Schoor. De uitgave verscheen eind maart bij gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Helaas hebben we recent zijn overlijden moeten betreuren.
Als webtip dit kwartaal: www.brabantinbeelden.nl

Deze aflevering 2 van De Kleine Meijerij is verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk te Oisterwijk, bij Johan heeft het te Moergestel, Primera Koningsoord te Berkel-Enschot, SPAR te Esch, Slijterij Mitra te Helvoirt, de Read-shop/DA te Udenhout en het Heemcentrum van De Kleine Meijerij in het voormalig gemeentehuis van Haaren aan het Mgr. Bekkersplein.

NIEUW NUMMER DE KLEINE MEIJERIJ OVER ‘TOESTANDEN IN DE WIJNGAARD VAN HET KONINKRIJK VAN GOD’, KAUFMANN EN DE KVL

Het onlangs verschenen nieuwe nummer van het kwartaalblad van erfgoedvereniging heemkundekring De Kleine Meijerij biedt wederom een aantal interessante artikelen.
“Toestanden in de wijngaard van het koninkrijk van God” is de veelzeggende titel van het eerste deel van een verhaal van Frans Goris dat handelt over de Moergestelse schoolmeester (tevens koster) Dirck Henninghes en vijf in Moergestel actieve dominees. Het woord ‘toestanden’ duidt erop dat het wat betreft de gereformeerde situatie in Moergestel niet altijd koek en ei is geweest, zelfs niet binnen de eigen gelederen.

Tegeltableau op de voorgevel van de Looiershof in Delfshaven op de Westzeedijk 521 Rotterdam.
Dan een geheel ander verhaal. De geschiedenis van de voormalige lederfabriek Oisterwijk (de looierij) en de vele kanten daarvan, is al uitgebreid te boek gesteld. In zijn artikel ‘De leerlooierij van Kaufmann’ beschrijft Jan van Leest echter nieuwe omstandigheden en gebeurtenissen rondom de oprichting van dit bedrijf. Zijn verhaal werpt een ander licht op bepaalde zaken die tot nu toe als vaststaand werden beschouwd rondom het ontstaan van wat later de KVL zou worden en de rol daarbij van directeur Carl Kaufmann van de N.V. Kaufmann’s Huidenhandel uit Rotterdam.

       
Huize Groenendaal op een prent van de gemeente Esch gemaakt voor de afbraak van Groenendaal.    Petrus Franciscus van Cooth (1819-1901). (Publiek domein)
Het tijdschrift opende met een artikel van Nettie van de Langenberg-Scheepers over de relatie van P. van Cooth met de vroegere hoeve Groenendaal in Esch. In 1996 bracht zij in het vlugschrift al een artikel over de in Ravenstein geboren Mr. Petrus van Cooth (1819-1901) en zijn relatie met Esch, waarbij vooral aandacht werd gegeven aan zijn ‘bemoeienis’ met het mannengasthuis. 

Cornelis Brenders (1852-1934) is van 1881 tot 1929 burgemeester van Berkel-Enschot geweest. Tevens was hij laatste burgervader van deze plaats die er ook is geboren. Joost van der Loo beschrijft in dit nummer aspecten van diens leven en zijn rol als weldoener voor de Berkelse gemeenschap. Het artikel is voorzien van vele mooie illustraties. Dit laatste geldt overigens ook voor de andere artikelen in het blad.
        
Staatsiefoto burgemeester Brenders en afbeelding woonhuis van Brenders aan de Molenstraat te Berkel. (Coll. RInus van der Loo)

Rinus van der Loo beschrijft in zijn bijdrage aan dit nummer begrafenisgebruiken uit verleden en heden in zijn woonplaats Berkel-Enschot.
Als literatuursignalementen in dit nummer een boek van Jan-Karel Verhulst over het kerkzilver van Udenhout en Biezenmortel en een nieuwe uitgave van “Unentse sprokkels”, van het schrijversteam van Erfgoedcentrum ’t Schoor in Udenhout. De webtip verwijst naar het project Viabundus over middeleeuwse wegen in Brabant.
Deze aflevering 1 van De Kleine Meijerij is verkrijgbaar bij het Heemcentrum van De Kleine Meijerij in het voormalig gemeentehuis van Haaren aan het Mgr. Bekkersplein.

OVER RECHTSHERSTEL VAN GECONFISQEERD JOODS BEZIT IN OISTERWIJK EN EEN MYSTERIEUS MEDAILLON UIT MOERGESTEL

In het nieuwe nummer 4, jaargang 2022 van het kwartaalblad/vlugschrift van Heemkundekring de Kleine Meijerij schrijft Kees Welmers in het interessante artikel ‘Rechtsherstel geconfisqueerd Joods bezit’ over een kwestie die in Oisterwijk in de naoorlogse jaren gespeeld heeft rond het Oisterwijks grondbezit van de Haagse koopman Salomon de Beer. Dat was tijdens de oorlog geconfisqueerd door de Duitsers en kwam na een lange procedure weer terug bij de rechtmatige eigenaars. Het rechtsherstel van joden in de naoorlogse jaren is gebrekkig geweest. Pas later is door diepgaand onderzoek daar meer uitvoering aan gegeven. Maar tot op de dag van vandaag blijft het actueel .In Oisterwijk speelde zoals gezegd de kwestie rond het geconfisqueerde bezit en het rechtsherstel van Salomon de Beer. Het artikel is gebaseerd op recent onderzoek naar deze kwestie.
Theo Cuijpers publiceerde eerder (1991) in het boek ‘Zorgvolle tijden. Oorlogsjaren in Oisterwijk’ over de naoorlogse uitwijzing van de sinds 1923 in Oisterwijk gevestigde familie Stiehl. In dit nummer van De Kleine Meijerij wordt een geactualiseerde versie van dit verhaal gepresenteerd. Daar blijkt uit dat na de oorlog door de toenmalige overheid ook bezit van zogeheten Rijksduitsers in beslag werd genomen en deze personen uitgewezen werden.
 Salomon de Beer .(Coll. familie De Beer)
Joost van der Loo verhaalt over de familie Van Balkom die al vier generaties ‘boert’ op de Udenhoutse Molenhoef, die soms ook wel “de oude oliemeulen’ werd genoemd. Het rijk geïllustreerde artikel beschrijft met name de periode onder de eerste drie generaties: Peer, Piet en Pieter. 
 Achterzijde van het gevonden medaillon. (Foto: Gerard Willems)
Het is alweer even geleden, nl. in 1976, dat er bij een verbouwing op het adres Schoolstraat 31 in Moergestel onder de keldervloer een mysterieus medaillon werd gevonden, met daarop een afbeelding van koning Filips de Vierde van Spanje zoals later zou blijken. Het hoe en wat van dit kleinood wordt op interessante wijze door Gerard Willems beschreven. 
Dat archeologie ook de jeugd kan aanspreken wordt duidelijk uit een bijdrage van Anton van Dorp. Hij geeft een beschrijving van een opgraafactiviteit in Esch. Hierbij waren leerlingen van groep 7 en 8 van de Willibrordusschool in die plaats betrokken, en werd een mooie muntenvondst gedaan.

Riek “zuster” Segers, oud-wijkverpleegkundige in Berkel-Enschot, overleed 3 december jl. in zorgcentrum de Eikelaar. Zij werd 104 jaar. Anton van Dorp en Rinus van der Loo schreven voor dit nummer een kleine biografie van deze bijzondere vrouw. Wim de Bakker verzorgde haar kwartierstaat. 

JACE van de Ven geeft in een bijdrage zijn kijk op een nieuwe biografie van Arnold Meijer, de leider van het fascistische Zwart Front. Deze beweging heeft indertijd heel wat stof doen opwaaien. André van Noort is de auteur van dit nieuwe boek over een controversiële figuur, die zelf altijd overtuigd is gebleven van zijn goede bedoelingen.
Verder in deze nieuwe uitgave verschillende korte boekbesprekingen van nieuw verschenen boeken en de gebruikelijke webtip.
De aflevering sluit af met de jaarinhoud van jaargang 73 (2022)

OVER PASTOOR VITALIS BERNULIJ, LANDBOUW VROEGER EN DE MUNITIE-OPSLAG IN OISTERWIJK

In de nieuwe uitgave (september 2022, nr. 3) van het heemkundetijdschrift De Kleine Meijerij schrijft Anton van Dorp over Vitalis Bernulij (1741-1826). Dit naar aanleiding van een van de oudste bidprentjes, zo niet het oudste, van overledenen in Berkel-Enschot. Dat is namelijk van Vitalis Bernulij. Wie was hij? Bernulij was de laatste norbertijn van de abdij van Tongerlo die pastoor van Enschot is geweest. Zijn pastoraat in Enschot begon in 1791. Er kwam een einde aan met zijn overlijden in 1826. Zijn inboedel uit het Enschotse pastoorshuis werd daarna openbaar verkocht en bracht nog ruim 629 gulden op.
 Bidprentje Vitalis Bernulij (Coll. Rinus van der Loo)
Wim van de Wouw beschrijft hoe in de afgelopen honderd jaar het landbouwgebeuren veranderde. Veel oude gebruiken en werkwijzen zijn verdwenen. Daaraan terugdenkend heeft hij nog iets van die ’oude tijd’ vastgelegd, van zaaien tot oogsten.
Henk Neggers verhaalt over de munitie-opslag van de Duitsers in de Oisterwijkse bossen en het ruimen van de mijnen aldaar na de bevrijding in 1944.
In verband met het 100-jarig bestaan van de Franciscusschool in Biezenmortel schrijft Frank Scheffers over de geschiedenis van deze dorpsschool.
Webtip is de internetpagina www.bidprentjesarchief.nl van het Nederlands Bidprentjesarchief waar enorm veel bidprentjes te vinden zijn.

OVER DE KLAAS AIJERLAAN, DE MOERGESTELSE HARMONIE, PIET DRIJVERS EN MARINUS LEERLAMAKERS

  De nieuwe uitgave (juni 2022) van het kwartaalblad/vlugschrift van heemkundekring De Kleine Meijerij opent met een artikel van waarnemend voorzitter Anton van Dorp. Hij brengt hierin het 75-jarig jubileum van de vereniging onder de aandacht. In die 75 jaar is er sprake geweest van zowel ups als downs. Toch is de ‘club’ blijven bestaan.

 Het gezin van Piet Drijvers en Emma Paijmans, 1946. (Coll. Fons Drijvers)

Peter van Hout brengt in zijn bijdrage zijn opa van moederskant, Willem Drijvers, voor het voetlicht. Willem was timmerman en uit dit bijzonder mooi geïllustreerd verhaal blijkt dat de generaties vóór hem dat ook allemaal waren. De Oisterwijkse architect Piet Drijvers was een van de nakomelingen die in Oisterwijk menig pand getekend heeft.
De  afkomst en wederwaardigheden van een Zaanse houthandelaar genaamd Klaas Aijer (naar wie in Oisterwijk een ‘laan’ is vernoemd) worden door Jan van Leest uiteengezet in een interessant artikel. Het is bijzonder te noemen dat een man als Aijer een straatnaam kreeg. Hoe dat zo gekomen is wordt in dit verhaal verduidelijkt.
In het vorige nummer van dit tijdschrift begon Frans Goris zijn verhaal over de plaatselijke harmonie van Moergestel in de tijdsperiode 1895-1921. In dit nieuwe nummer het lezenswaardige deel 2 dat tevens het slot vormt van deze muzikale geschiedenis.
 Marinus Leermakers zoekt de tegeltjes uit. (Coll. Chanty Leermakers) 

Martin van der Waals sluit deze nieuwe editie van De Kleine Meijerij af met nieuw licht op de vondst van het tegeltableau van de Johannes de Doperschool aan de Oisterwijkse Kerkstraat, in 2021. Marinus Leermakers heeft destijds de tegeltjes van de gevel van de school verwijderd. Hoe hij dat gedaan heeft is dankzij vele foto’s die in 1984 gemaakt zijn door Chanty Leermakers nu zichtbaar geworden. We mogen Marinus als het ware ‘op de vingers’ kijken.
In dit nummer ook weer enkele literatuursignalementen zoals het boek van Henk Neggers: Mannen in pyjama’s. De geschiedenis rondom het Duitse munitiedepot AML Merkur in de Oisterwijkse bossen 1943-2022 en van Erik Mols: Een genetisch genealogie werkboek.
Webtip is deze keer de internetpagina www.cupudo.nl Deze letters staan voor: CUltuur in het PUblieke DOmein. Op de pagina worden kunstwerken beschreven in Tilburg, maar ook in Berkel-Enschot en Udenhout.