Over genealogisch DNA-onderzoek, het hout van Udenhout, magneetvissers en de Hondsberg.

Het nieuwe nummer van het kwartaaltijdschrift van De Kleine Meijerij opent met een artikel van Berry en Frans van Gorkum. Zij beschrijven hoe genealogisch onderzoek via DNA verwantschap kan aantonen tussen personen die weliswaar dezelfde achternaam hebben, maar bijv. uit heel verschillende plaatsen afkomstig zijn. De Universiteit van Leuven begon in 2016 een groot onderzoek naar mensen die, naar archiefonderzoek uitwees, aan elkaar verwant zouden zijn. Berry (uit Brabant met Udenhoutse wortels) en Frans (uit Gelderland) deden mee aan dit onderzoek, en de verrassende resultaten worden in dit bijzondere artikel uitgebreid belicht. (Trouwfoto van Jan van Gorkum en Cita Köhnke, Udenhout 1945. (coll. B. van Gorkum))

Het landgoed De Hondsberg en Oisterwijk zijn in de loop der tijden sterk bij elkaar gaan horen. Wim de Bakker neemt in een verhelderend stuk de ontstaansgeschiedenis van dit landgoed op de korrel. Opgevoerd wordt o.a. een bewaard gebleven uitgiftebrief van een stuk land naast landgoed Durendael. Dit land zou de Hondsberg gaan heten. (Foto collectie W. van de Bakker)

Een kort, maar wel als een bom inslaand artikel van Anton van Dorp verhaalt van het opvissen van munitie uit WO 2 door zogenaamde ‘magneetvissers’. Er zit aan deze betrekkelijk nieuwe sport ook, dat mag duidelijk zijn, een gevaarlijke kant. Twee magneetvissers haalden afgelopen oktober het een en ander uit de Voorste stroom in Heukelom naar boven. Deze ‘vangsten’ worden hier beschreven.

Op 7 november verscheen bij uitgeverij Het Kwartier Van Oisterwijk het boek ‘De Gastjes’ van Ad van den Oord. Dit boek handelt over een arm volksbuurtje dat ooit in Oisterwijk bestond, en waar voorouders van de auteur hun woning hadden. Martin van der Waals beschrijft zijn ideeën en gevoel over dit boek in een artikel waarin ook zijn eigen voorouders als bewoners van De Gastjes ter sprake komen.

Schepenprotocollen zijn geschriften waarin de handelingen staan opgetekend van de lokale schepenbank, die destijds (vermoedelijk al enige tijd vóór 1213, toen de vrijheid Oisterwijk ontstond) het bestuur van diezelfde vrijheid vormde. Wim de Bakker belicht in zijn tweede artikel in dit nummer het oudste schepenprotocol van Oisterwijk. (Foto collectie W. van de Bakker)

Henk Haen schrijft in dit nummer over ‘het hout van Udenhout’. Al in de 13^e eeuw werd deze plaats omschreven als een niet in cultuur gebracht bos waaruit hout kon worden betrokken om er inkomsten uit te genereren. Udenhout leefde met hout, en veel aspecten daarvan komen in dit artikel voorbij.

Lauran Toorians geeft tenslotte een inkijk in het proefschift ‘Schrijven voor de schepenbank’ waarop Mark Vermeer afgelopen november in Utrecht promoveerde, en dat een technische en vooral paleografische analyse behelst van de schrijfcultuur in de middeleeuwse schepenbanken in de Meierij van ’s Hertogenbosch.

Alle artikelen zijn voorzien van mooie illustraties. Het blad bevat tevens de jaarindex 2020 en een index van alle literatuursignalementen, ook die van het laatste kwartaal, van het afgelopen jaar.

Webtip in dit nummer is de pagina van Erfgoedcentrum ’t Schoor Udenhout- Biezenmortel.

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (prijs: Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren, 0411-622230 Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Losse nummers van De Kleine Meijerij zijn ook verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk, in het Heemcentrum van De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) aan de Spoorlaan 70 en verder bij:
* Primera Koningsoord, Winkelcentrum Koningsoord te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40, 5296 NS te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy Van Wezel, Rootven 10, 5066 AW Moergestel;
* Fotogalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34, 5071 BE Udenhout.
Heemkundekring De Kleine Meijerij heeft als werkgebied Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout: www.dekleinemeijerij.nl

NIEUWE AFLEVERING DE KLEINE MEIJERIJ

In de nieuwe aflevering van het kwartaaltijdschrift van Heemkundekring de Kleine Meijerij wordt door Frans Goris ‘voortgeborduurd’ op twee eerder in hetzelfde tijdschrift verschenen artikelen over de Wierdsmabank bij het Oisterwijkse Groot Kolkven. In 2001 was het Frans van Iersel die erover schreef, en tien jaar later was het Louis Nouws die op zijn beurt wat meer licht wierp op de voorgeschiedenis van de bank. De bank, geplaatst in 1917, is ook onderdeel geweest van een controverse. Het is over deze “strijd om de bank der drie wapens” dat dit bijzondere en mooi geïllustreerde artikel gaat. 

Wim de Bakker verhaalt in dit nummer over een bijzondere archiefvondst. Bij het bestuderen van de oude Oisterwijkse schepenprotocollen kwam hij een zeer oude vermelding uit 1444 over een Maria-omgang op het spoor. De Maria-processie is een fenomeen dat vandaag de dag vooral ouderen zich herinneren. Naar nu blijkt werd er in de late middeleeuwen in Oisterwijk dus ook al in 1444 een dergelijke processie gehouden! 

Cor Sinnema geeft in zijn bijdrage een beschrijving van het op 16 juli j.l. bij Stichting Het Kwartier van Oisterwijk verschenen ‘Pinkas en Memorboek van de Joodse gemeente Oisterwijk’. Dit boek levert in 252 pagina’s een fraaie kijk op de ontstaansgeschiedenis van de Oisterwijkse Joodse gemeente. De ‘ontrafeling’ en knappe vertaling uit manuscripten van de bibliotheek Rosenthaliana van de Universiteit van Amsterdam is van Jenneken Schouten.

Lies(ke) van der Eerden (1913-2012) was een bekende Oisterwijkse. Zij runde ooit een boekhandel aan de Oisterwijkse Stationsstraat/hoek Spoorlaan. Zij en haar moeder, Adriana van der Eerden-Canters (echtgenote van ‘vleeschhouwer’ Jan van der Eerden) hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgebreide observaties aan het papier toevertrouwd. Lies met name over de tijd die ze, na opgepakt te zijn door de Duitse Sicherheistpolizei, doorbracht in de gevangenis in Den Bosch. In een artikel van de redactie wordt zeer uitgebreid bij deze bijzondere persoonlijke herinneringen stilgestaan. 

Literatuur-signalementen zijn in deze aflevering de nieuwe uitgaven:

Kampina Airborne. Gevluchte en ondergedoken airborne-militairen in natuurgebied de Kampina.

Dit betreft een herziene en uitgebreide uitgave van een eerder onder dezelfde titel verschenen boek van Peter van der Linden.

Over Unentse families. Beschrijvingen, stambomen en verhalen van families uit Udenhout en Biezenmortel, deel 3.

Geschreven door het schrijversteam en werkgroep genealogie Heemcentrum ’t Schoor.

Leermonument, fiets- en wandelroutes door Tilburg, Berkel-Enschot, Udenhout en Biezenmortel.  Auteurs: Ronald Peeters, Jack van der Sanden, Piet Happel, Kees van Kempen en Cees de Werdt.

De webtip in deze aflevering: www.brabantsdorpsleven.nl

Deze webpagina belicht het leven en werken van Brabantse mensen, zoals dat is vastgelegd op oude prentbriefkaarten.

Het nummer sluit af met aanvullingen en reacties op het artikel van Petra Robben uit de vorige editie van De Kleine Meijerij, over de Kruisen in Berkel-Enschot.

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (prijs: Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren, 0411-622230 Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Losse nummers van De Kleine Meijerij zijn ook verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk, in het Heemcentrum van De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) aan de Spoorlaan 70 en verder bij:
* Primera Koningsoord, Winkelcentrum Koningsoord te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40, 5296 NS te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy Van Wezel, Rootven 10, 5066 AW Moergestel;
* Fotogalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34, 5071 BE Udenhout.
Heemkundekring De Kleine Meijerij heeft als werkgebied Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout: www.dekleinemeijerij.nl

NIEUWE AFLEVERING DE KLEINE MEIJERIJ

Op het terrein van Hotel de Leijhof aan de Oisterwijkse Heusdensebaan staat een ‘Thuja Plicata’, een meerstammige Reuzenlevensboom. Bomenkenner Mart van den Oever beschrijft in de nieuwste aflevering van het vlugschrift van De Kleine Meijerij deze boom en de locatie waarop hij staat op boeiende wijze.

Het nummer opent overigens met een verhaal over het aloude Moergestelse schuttersgilde. Frans Goris neemt ons mee terug naar de 17e eeuw (1658) Toen werd naar verluidt een kopie vervaardigd van de oude gildekaart van het gilde Sint Sebastiaan en Sint Barbara. De kopiist plaatste op het nieuwe voorblad een raadsel. De lezer wordt de kans geboden zelf het raadsel op te lossen.

Op 5 juni 2020 overleed de eminente heemkundige Jan Franken. Anton van Dorp schreef voor dit nummer een portret van Jan, dat ingaat op zijn grote kwaliteiten als schrijver, heemkundige, en maatschappelijk betrokken mens. Jan heeft veel voor de vereniging betekend, en dat komt in dit portret terecht op een mooie wijze tot uiting. 

De bijdrage van Petra Robben (Stadsmuseum Tilburg) gaat in op de kapel van Heukelom en de kruisbeelden op het Heuveltje in Berkel en het Zwaantje in Enschot. De kapelletjes en ‘crucifixen’, onderdeel van de volksdevotie, waren eigenlijk bedoeld om de gelovige katholieke mens in het openbaar te blijven wijzen op de noodzaak tot inkeer te komen.

De Essche Lia Martinali maakte, als eerbetoon aan de “Zwarte zusters van Esch” een beeld, dat op 17 maart 2020 werd geplaatst op de hoek van de Dorpsstraat en het Nieuwland. Anton van Dorp schrijft over het kunstwerk en de maakster ervan.

Mark Vermeer beschrijft het rechterlijk apparaat zoals dat in Oisterwijk functioneerde in de 16e eeuw. In onze tijd kennen we de ‘deurwaarders’, die als het ware de uitvoerende tak zijn van het rechterlijk stelsel. Hoe dit ‘systeem’ in de 16 eeuw werkte wordt in dit verhaal uitgebreid uiteengezet.

Joost van der Loo volgt in het eerste deel van zijn artikel ‘Een stamboom via de vrouwelijke lijn’ een dergelijke lijn in zijn eigen familie. Vanaf rond 1661 komen een tiental generaties aan bod. Er komen verschillende vrouwenlevens voorbij, van kloosterzuster tot ongehuwde moeder.
In het slotartikel van dit nummer vertelt Anton van Dorp erover hoe Johannes Vugs uit Enschot zijn melkdiploma behaalde, en over de geschiedenis van het ‘handmelken’. Dit stuk maakt duidelijk dat hier nog heel wat bij kwam kijken. 

Literatuursignalementen in dit nummer

• Brabants dagboek 1935-1950 van Hans Smulders.
• De 17e editie van Unentse sprokkels, waarin o.a. het jaarverslag van Heemcentrum ’t Schoor.
• Dragers van hoop is de titel van een nieuw boek over de Missiezusters van O.L.V. van Afrika.
• Plakplaatjes-verzamelalbum dat op initiatief van de Plus Supermarkt verscheen over Udenhout en Biezenmortel.
• Webtip is deze keer de webpagina van de Stichting Bernard van Dam/ Brabants dorpsleven.

Voor de inhoudsopgave zie: Inhoud De Kleine Meijerij 2020 # 02

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (prijs: Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren, 0411-622230 Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Losse nummers van De Kleine Meijerij zijn ook verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk, in het Heemcentrum van De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) aan de Spoorlaan 70 en verder bij:
* Primera Koningsoord, Winkelcentrum Koningsoord te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40, 5296 NS te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy Van Wezel, Rootven 10, 5066 AW Moergestel;
* Fotogalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34, 5071 BE Udenhout.
Heemkundekring De Kleine Meijerij heeft als werkgebied Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout: www.dekleinemeijerij.nl

NIEUWE AFLEVERING DE KLEINE MEIJERIJ

Over de kruidenierswinkel van Lapien aan het Kerkplein in Oisterwijk, de in mei 1940 gesneuvelde dienstplichtig sergeant Adrianus (Jos) Denissen uit Berkel-Enschot en de ‘Zwarte Zusters’ uit Esch

Jaargang 71 van het heemkundetijdschrift van De Kleine Meijerij opent met een kleurrijk artikel van Martin van der Waals en Els Oomis (foto's) over de kruidenierswinkel van Lapien die vanaf de late 19^e eeuw aan het Oisterwijkse Kerkplein bestaan heeft, letterlijk onder de toren van de Petruskerk. Wout en Ries Lapien-van Riel namen de winkel in de jaren ’30 over. Nadat de winkel begin jaren ’60 van de vorige eeuw sloot, is het 19^e eeuwse interieur tot halverwege de jaren ’80 in het pand blijven staan. Toen het pand daarna werd verkocht, dreigde de ‘winkelopstand’ verloren te gaan. Uiteindelijk is het geheel door Marcel en Angèle van Riel van de sloop gered, en nadien in hun ‘monument van Riel’ in Heukelom in oorspronkelijke staat weer opgebouwd, en hier kan het nog altijd in volle glorie worden bekeken.
Uit de pen van Jan Denissen komt de biografische schets van zijn oom Adrianus (Jos) Denissen, een oom die hij nooit gekend heeft. Jos Denissen werd geboren in 1919 in Berkel-Enschot. Toen eind jaren ’30 de oorlogsdreiging toenam werd hij opgeroepen voor de dienst. Aanvankelijk was hij gelegerd in Den Bosch, maar later werd het Alblasserdam, als lid van het Eerste Regiment Wielrijders. Toende Tweede wereldoorlog uitbrak, werden door zijn regiment bij deze plaats stellingen betrokken. Op 11 mei raakte Jos in het vuur van de strijd dusdanig gewond, dat hij daags daarna aan die verwondingen overleed.
In Esch hebben in de loop van omstreeks een eeuw twee zusters-congregaties verbleven, de Witte’ Zusters van O.L.V. van Afrika en de ‘Zwarte’ Zusters van de Goddelijke Verlosser. Zij werden wit of zwart genoemd naar de kleur van hun kloosterkleding. Een uitgebreid artikel over de Zwarte Zusters van Esch van de hand van zr. A. M. Duivenvoorde vertelt over de lotgevallen van deze zusters in Esch, en die zich in deze plaats van lieverlee op meerdere vormen van zorg en onderwijs zijn gaan toeleggen. De Essche gemeenschap heeft veel aan de zusters te danken. Op 21 maart 2020 zal in Esch een monument voor de zusters onthuld worden.
Literatuursignalement in dit nieuwe nummer is het boek van Veronica Dènis over het leven van haar oud-oom, kunstschilder en bon-vivant Reinier Pijnenburg en zijn echtgenote Gertrude.
De webtip waarmee het nummer wordt afgesloten is deze keer gewijd aan de internetpagina ‘Reliwiki’, een database op het gebied van religieus erfgoed in Nederland: www.reliwiki.nl

Voor de inhoudsopgave zie: Inhoud De Kleine Meijerij aflevering 1

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren 0411-622230
Ook verkrijgbaar bij:
* Heemcentrum De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) Spoorlaan 70 te Oisterwijk;
* Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk;
* Primera Koningsoord, Winkelcentrum Koningsoord te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40 te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy van Wezel, Rootven 10 te Moergestel;
* FotoGalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34 te Udenhout.

NIEUWE AFLEVERING DE KLEINE MEIJERIJ

Over warme bakker en ‘ijscoman’ Theo van de Laar en Laag Heukelom
Dit laatste nummer van de 70^ste jaargang het heemkundetijdschrift De Kleine Meijerij bevat een mooi artikel van Martin van der Waals en Els Oomis over Oisterwijker Theo van de Laar (1928-1993). De in Sint-Oedenrode geboren Van de Laar was rond 1950 een bakkerij gestart in het pand Kerkstraat 93. Daar kwam al snel een winkel bij voor de verkoop van brood en banket. Begin jaren zestig besloten Theo en zijn vrouw Clasien de zaak uit te breiden met de productie en verkoop van consumptie-ijs en ging de naam ‘Het ijsbeertje’ de gevel en de ramen van hun winkelpand sieren. Ook werd de ijscokar van Van de Laar een bekend verschijnsel in Oisterwijk In 1985 sloot deze markante winkel.
Ad Habraken schrijft over Laag Heukelom en haar bewoners in het begin van de twintigste eeuw. Hij was de oudste van het gezin Habraken dat daar gewoond heeft. De herinneringen van zijn moeder vomden de aanleiding om zich wat meer te gaan verdiepen in de handel en wandel van deze agrarische woongemeenschap met ondermeer de families Verschuren, Van Rijsewijk, De Groot, De Rooij, Van Antwerpen, Van de Wouw en natuurlijk Mie Pieters en de Russische madame, mevrouw Eschauzier.
De brutale roofoverval op winkelierster Gertruda Piggen in Enschot in 1933 en de nasleep daarvan vormt het onderwerp van een artikel van Anton van Dorp over deze geruchtmakende zaak. Mevrouw Piggen werd in de vroege ochtend van 19 januari 1933 door twee jonge mannen in haar kruidenierswinkeltje beroofd. Haar winkeltje was gevestigd schuin tegenover de St. Caeciliakerk. Na een greep in de kas verdwenen de overvallers. Er ontstond een klopjacht en uiteindelijk konden zij in de kraag gegrepen worden in de tuin van villa Zonlicht te Heukelom bij mevrouw Eschauzier. 
Joost van der Loo verhaalt over vier honderdjarigen afkomstig van de Zandkant in Biezenmortel te weten Sjaan van Hal, Liza van den Langenberg,Tonia van den boer en kees Verdaasdonk.
Jeanne Traa-van Rijswijk gaat in haar slotartikel in op de recente geschiedenis van het pand Kastanjelaan 27 te Helvoirt. Dit keer met name over de familie van Driek, Pietje en Martina den Otter en de familie Kemps die dit pand bewoond hebben. Driek den Otter was een keuterboertje die daarnaast ook vracht vervoerde. Zijn werk veranderde toen hij in het kader van de ontginning van het Helvoirts Broek de leiding kreeg over het personeel dat de ontginningswerkzaamheden verrichtte. Zijn dochter Martina trouwde in 1941 met Frans Kemps.
Frank Scheffers besteedt in een In Memoriam aandacht aan het overlijden van de markante Udenhouter Harrie van Iersel, boomkweker, heemkundige van het eerste uur en ook een aantal jaren bestuurslid van de Heemkundekring De Kleine Meijerij.
Archivaris Yvonne Welings schrijft over Nelly van Scheepen en haar Oisterwijks vakantiedagboek uit 1939. 
In dit nummer verder de laatste Haarense zegswijzen uit de nalatenschap van Cees Verhoeven. De webtip gaat over het website www.brabantsegesneuvelden.nl : een digitale eregalerij voor alle omgekomen Brabantse militairen en verzetsplegers. De boekaankondigingen attenderen op verder op boeken zoals Verhalen over de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Udenhout en Biezenmortel, 140 jaar geschiedenis van ’t Hoekske 6-6a te Berkel-Enschot, de mooiste kastelen en voorname huizen van Brabant en een artikel in In Brabant over marokkaans aardewerk, gevonden in Moergestel.

Het nummer sluit met de Jaarinhoud.

Voor de inhoudsopgave zie: Inhoud De Kleine Meijerij aflevering 4

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren 0411-622230
Ook verkrijgbaar bij:
* Heemcentrum De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) Spoorlaan 70 te Oisterwijk;
* Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk;
* Primera, Winkelcentrum Eikenbosch te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40 te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy van Wezel, Rootven 10 te Moergestel;
* FotoGalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34 te Udenhout.