OVER ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK IN DE NIEUWE WARANDE EN GABRIEL WITLOX UIT HELVOIRT

 
(Coll. auteur)
 Lambert Winkelmolen heeft in het recent verschenen nieuwe nummer van het heemkundetijdschrift De Kleine Meijerij (nr. 1) een mooi artikel geschreven over de resultaten van tien jaar archeologisch onderzoek naar bewoning en landschap in de Nieuwe Warande en Zwaluwenbunders tussen Berkel-Enschot en Tilburg-Noord. In het kader van de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk aldaar en plannen voor een nieuw bedrijventerrein hebben er tussen 2009 en 2018 in dat gebied archeologische opgravingen plaatsgevonden. Daarbij zijn diverse vondsten uit de bronstijd (2000 v. Chr – 800 v. Chr.) naar boven gekomen. Te noemen vallen onder meer een huisplattegrond van een woonstalhuis, een waterput, een kringgreppelgraf en een bijzondere bronzen knopsikkel. Op basis daarvan schetst hij een mooi beeld van de ontwikkeling van het landschap en de menselijke bewoning aldaar, veelal landbouwers, in die tijd.
 Gabriël Witlox. (Coll. auteur)
Verder in dit nummer nog een artikel van Frank Scheffers over de wederwaardigheden van Gabriël Witlox uit Helvoirt die in 1885 dienstplichtig militair werd en een artikel van Joost van der Loo over Antonia Koolen, de eerste bewust ongehuwde moeder van Udenhout.
Wie van muziek houdt kan zijn hart ophalen met het artikel dat Frans Goris schreef over de komst van een harmonie in Moergestel hetgeen niet zonder slag of stoot ging.
 
Juliana inclusief oud-leden Caecilia, hier met militaire kapel. (1914-1917) Begin Kerkstraat. Hoek Rootven. Zittend op stoel in het midden onder o.a. Anton van Bommel en G. van de Wouw, naast de officieren. (Coll. auteur)

De webtip verwijst naar Erfgoedcentrum Nederlands kloosterleven.

OVER HEILIG HARTBEELDEN EN DE DRUIVENTROS

In het eind december verschenen nummer van het heemkundetijdschrift De Kleine Meijerij (nr. 4) schrijft Petra Robben over de diverse Heilig Hartbeelden die in het werkgebied van De Kleine Meijerij te vinden zijn, ook in Berkel en Enschot. Bij de Berkelse kerk werd op 3 juni 1921 een H. Hartbeeld onthuld op initiatief van pastoor Antoon Goossens, gemaakt door de in Tilburg gevestigde ‘beeldenfabrikant’ van kerkelijke kunst Herman Lamberts. Een jaar later volgde Enschot met een eigen standbeeld. Het was een initiatief van pastoor Waltherus van Besouwen die zijn veertigjarig priesterjubileum op Tweede Pinksterdag in dat jaar vierde. Het Enschotse beeld (foto) werd vervaardigd door de Nederlandse beeldhouwer Jan Custers. Je leest er meer over in het artikel van Petra Robben.
 H. Hartbeeld Enschot.
(Foto. J. van Oevelen)
Joost van der Loo schrijft over de Enschotse horecagelegenheid de Druiventros. In een artikel uit 1888 werd de herberg en uitspanning door eigenaar en herbergier Martinus Heesters reeds te koop aangeboden. Aan de Druiventros is de naam van diverse leden van de familie Donders verbonden sinds het moment dat in 1910 Marie Wolfs en Janus Donders het café kochten van de familie Blomjous.
  De Druiventros jaren '30.
(Coll. R. van der Loo)
Verder in het blad onder meer nog een mooi artikel van Martin van der Waals over de Oisterwijkse kapper Neggers en een artikel van Kin Heuvelmans over de oorpsprong van de Oisterwijkse KVL gedenknaald.
 De kapsalon van Neggers circa 1970.
(Coll. fam. Neggers)

Het blad eindigt met de webtip over de stamboom Van de Wouw, een tweetal boekaankondigingen (respectievelijk Over Assisië en over De Voorste Stroom) en de jaarinhoud.

OVER DE MOERGESTELSE FAMILIETAK VERMULST EN DE UDENHOUTSE FAMILIE VAN BALKOM

Het nieuwe nummer van heemkundetijdschrift De Kleine Meijerij opent met uitgebreid en van vele illustraties voorziene openingsartikel van Kees van Kempen over de Moergestelse tak van de ‘stamboom’ Vermulst. Jos Vermulst en Ria Klijn vierden begin september van dit jaar hun gouden bruiloft. Daarbij deden zij de familie Vermulst een familiegeschiedenis in boekvorm cadeau. Via Haghorst was timmerman Willem Vermulst met zijn gezin rond 1825 in Moergestel komen wonen, in de Heizen. Veel van zijn kinderen en kleinkinderen bleven in Moergestel wonen. Met de dood van de vrijgezelle Neel Vermulst kwam er echter een einde aan de mannelijke lijn van de familie Vermulst in Moergestel. Jan Johannes vermulst, de vader van Jos boerde ook nog een aantal jaren op de Oisterwijksche Hoeve in Heukelom.
 
Jan Vermulst en Phelemina Rijnen met hun jongste zoon Jos (Coll: fam. Vermulst)

De Udenhoutse familie Van Balkom kent twee takken, die beide afstammen van de uit Berlicum afkomstige agrariër Hendrik van Balkom, die twee zoons had waarvan nazaten ooit in Udenhout zijn neergestreken. Vrij onbekend is de relatie die er bestaat tussen de Udenhoutse familie en Hein van Balkom. Laatstgenoemde was de echtgenoot van Koosje van den Bogaerde van Terbrugge, die kasteelvrouwe was van onder anderen kasteel Nemerlaer in Haaren. Joost van der Loo neemt in zijn bijdrage aan dit nummer deze relatie ‘onder de loep’. 

Wegens de Corona-situatie gingen de Open Monumentendagen in Oisterwijk dit jaar niet door. Wel werden er in diverse plaatsen ‘aparte’ activiteiten georganiseerd zoals bijv. in Landpark Assisië. Ook waren er bijzondere fietsroutes. Beknopte beschrijvingen hiervan worden gegeven door Anton van Dorp, die ook nog Ad Wolfs naar voren haalt. Onvermoeibaar bezig met het erfgoed van Moergestel, heeft Ad hiervoor waardering gekregen in de vorm van de Oisterwijkse monumentenprijs.
Eveneens van zijn hand is een mooi geïllustreerd artikel over een zeer bijzondere schenking betreffende de Oisterwijkse geschiedenis die mevr. R. Nouwens uit Waalwijk onlangs aan heemkundekring De Kleine Meijerij gedaan heeft. Buitengewoon verrassende zaken! Nieuwsgierig geworden? Lees het tijdschrift!!
Gezicht op het Klompven van H. van Doorn, schenking R. Nouwens.

Literatuursignalementen in dit nummer:
- Voortvarend verder…Helvoirt, Cromvoirt en Vught door Jan van Balkom en Peter van Gorp. Deze ‘glossy’ verschijnt b.g.v. het ontstaan van de nieuwe gemeente Vught.
- Josèph Louis (Sjef) Lobach dokter 1879-1945 door Jan Klomp. De auteur van deze biografie is een afstammeling van Sjef Lobach, van 1908 tot 1945 gemeentearts van Udenhout.
-Verhalen uit de Kivitsblek door Oisterwijker Wim van de Wouw. Jeugdherinneringen.
- Boomrooierij Weijtmans, Boomrooiers vanaf 1800 door schrijversteam Rob Weijtmans, Joost van der Loo, Jopie Bijl, Sjaak van Berkel en Liliane Verwoolde, over de historie van dit bedrijf.
- Oisterwijk Met een geschiedenis van ver meer dan 1000 jaar door Hans van de Wiel. Een beknopte historisch-geografische reconstructie van het ontstaan en de ontwikkeling van Oisterwijk.
- Bouwer van kasteel De Strijdhoef, Willem baron van Dopff 1721-1794 door Adri P. van Vliet. Een biografie van de bouwer van Kasteel de Strijdhof in Udenhout.

Webtip in dit nummer: www.collectienederland.nl Deze database brengt erfgoedcollecties van Nederland op één plek digitaal samen.

OVER UDENHOUTSE ONDERWIJZERESSEN EN EEN OISTERWIJKS PAARDENSCHATTERSBOEKJE

In het nieuwe nummer van het kwartaalblad/vlugschrift van Heemkundekring De Kleine Meijerij (Aflevering 2) schrijft Joost van der Loo over ongehuwde onderwijzeressen die voor Wereldoorlog 2 in Udenhout actief waren. In de jaren voor en ook nog kort na de oorlog was het kiezen van het beroep van onderwijzeres (of verpleegster) voor een meisje vaak de enige mogelijkheid om te kunnen doorstuderen. Bij trouwen was ontslag gebruikelijk, vandaar dat veel vrouwen die toen in het onderwijs werkzaam waren ongehuwd bleven. In Udenhout kozen onder meer Cor Kruissen, Maria de Laat, Clothilde Lemire, Maria Mutsaerts, Theodora van Roessel, Anna Vercammen, Jacomina Sweens en Henriëtte Smulders voor dit beroep.

Jans(Jo)(links) en Miet (Maria) Mutsaers. (Coll. Joost van der Loo)

Sjoerd Willems en Karin van den Heuvel die in een uitgebreid artikel de historie van Oisterwijkse schoenfabriek “De Hollandse Jongens” vertellen. De oprichter/fabrikant was G. van der Heijden, bijgenaamd “De Tuit”. Onder andere hoe die bijnaam is ontstaan wordt in dit rijk geïllustreerde artikel uit de doeken gedaan.
 
Johannes van der Heijden (Jan, Oisterwijk, 1875-1939) met zijn vrouw Cornelia Jansen (Berkel-Enschot 1878 – Oisterwijk 1954) en hun dochter Gerarda (Oisterwijk, 1920-1984), foto ca. 1930. (Coll. Karin van den Heuvel)

Frans Goris tekent voor een Moergestels gilde-verhaal over het in ere herstellen van de “trekkingen” die steeds voorafgaand aan het koning-schieten werden gehouden. Totdat de Protestantse overheden er een verbod op instelden, werd in luisterrijke optochten naar de gildeterreinen getrokken. In 1785 werd door een inwoner van Moergestel het initiatief genomen deze oude traditie nieuw leven in te blazen…

“Een aantekenboekje van een paardenschatter” is de titel van een van mooie foto’s voorziene bijdrage van Frank Scheffers. Het betreft de vondst van een oud aantekenboekje in de boerderij op Kerkhoven in Oisterwijk, waar de familie van Scheffers vier generaties woonde. Het bevat gegevens over Oisterwijkse paarden en hun eigenaren. Deze gegevens werden gebruikt voor de onderlinge paardenverzekering, ofwel het ‘paardenfonds’. Het boekje was eigendom van Scheffers’ grootvader.

De familie Scheffers trots bij het “getoiletteerde paard”. (Coll. Frank Scheffers)

Is er ook anno nu soms nog sprake van armoede en sociale ongelijkheid, ook in vroeger tijd kwamen deze ‘fenomenen’ voor. Zo ook in Oisterwijk, Ad van den Oord beschrijft in dit nummer de niet zo rooskleurig verlopen levens van “drinkebroers” Jan en Martinus Korthout, die door de omstandigheden vervielen tot alcoholmisbruik, met alle trieste gevolgen van dien. Bijzonder hierbij is een foto van Martinus Korthout, gemaakt bij zijn plaatsing in de gevangenis van Veenhuizen.

De uitgave sluit af met een bijzondere herontdekking. Onlangs werd in een kelder bij de Petruskerk in Oisterwijk letterlijk ‘nieuw licht’ geworpen op het tegeltableau dat ooit op de gevel van de Johannes de Doperschool aan de Kerkstraat prijkte. Het tableau stelt Johannes de Doper voor. Op wonderbaarlijke wijze is het geheel destijds gered door Marinus Leermakers. Herbestemming is nooit gerealiseerd, tot nu. Martin van der Waals beschrijft deze vondst en het vervolg ervan. Onder anderen Els Oomis zorgde voor mooie foto’s bij het verhaal.

Literatuursignalementen deze keer zijn de op 5 mei j.l. gepresenteerde Tweede Schaduwspel-app van de Stichting Oisterwijk verbeeld(t) en het boek: ‘Haaren, een wandelend dorp’, geschreven wegens de opheffing van Haaren als zelfstandige gemeente.
Webtip is Beeldbank Oisterwijk, verzamelplaats van filmbeelden over de gemeente Oisterwijk.

Het nieuwe nummer van De Kleine Meijerij is weer uit!

Niet alles wat schittert en blinkt is van goud…

Jaargang 2021 van het kwartaaltijdschrift van Heemkundekring De Kleine Meijerij opent met een artikel van Anton van Dorp, over een verrassingsvolle archeologische vindplaats, die in 2017 in Berkel-Enschot werd aangetroffen. Voorafgaand aan de uitvoering van bijv. bouwprojecten krijgen archeologen vaak de kans onderzoek te doen. Bij het onderzoek waarover dit artikel gaat, werden sporen van een nederzetting uit de vroege ijzertijd gevonden, ruim 2500 jaar geleden, waaronder een ingegraven voorraadpot van ca. 85 cm. hoog. 

Juwelier/opticien ben Bouwman is vele jaren een begrip geweest in Oisterwijk. Bouwman is onder andere gevestigd geweest in het pand aan de Dorpsstraat nummer 15 (anno 2021 zetelt hier de juwelier Mignon stijl in Trend). Martin van der Waals en Els Oomis doen in een rijk geïllustreerd artikel de historie van deze zaak ‘uit de doeken’.  

Joost van der Loo tekent voor een verhaal over Cijntje Simons, een inwoonster van Haaren die in 1978 honderd jaar werd, maar daar nog twee jaar aan wist toe te voegen. Het intrigerende in deze levensschets is dat Cijntje vanaf haar 50^e jaar 10 jaar ziek en bedlegerig is geweest. Uiteindelijk heeft een Tilburgse arts van joodse komaf, wiens verhaal in het artikel verweven is, haar kunnen genezen. 

In Oisterwijk was het lange tijd niet meer bekend dat er in 1896 door P. Cuypers, de bouwer van de ‘nieuwe’ Petruskerk, voor is gezorgd dat restanten van de ‘oude’ afgebroken Petruskerk aan het toen nieuwe Amsterdamse Rijksmuseum geschonken werden. Dankzij het feit dat steeds meer museale collecties via internet te zien zijn, kwamen deze schenkingen onlangs opnieuw aan het licht. Wim de Bakker verhaalt in zijn bijdrage aan dit nummer over deze bijzondere voorwerpen'.

In 2020 werd 75 Jaar vrijheid gevierd en lanceerde het Indisch Herinneringscentrum te Den Haag het programma ‘Huizen van Aankomst’, dat in het teken staat van de 350.000 personen die de vroegere kolonie Nederlands-Indië tussen 1945-1968 verlieten, en naar Nederland kwamen. Ook in Oisterwijk was een Huis van Aankomst, nl. vakantiepark De Staalberg aan de Scheibaan, nu een asielzoekerscentrum. Over twee mensen die in dit verband op De Staalberg verbleven hebben, handelt een artikel van de redactie. 

Twee ‘literatuur-signalementen’ besluiten deze editie van het kwartaaltijdschrift:

30 december 1920 – 30 december 2020. Herinnering aan Gerarda van der Heijden bij gelegenheid van haar 100^ste geboortedag. Een lezenswaardig boekje over de schoonmoeder van Karin van den Heuvel, door haar samengesteld met haar zoon Sjoerd.

Boxtel - 2020 in 366 verhalen. Een verhalenboek in het kader van de herindeling waarbij Esch bij Boxtel kwam. Met bijdragen van inwoners van de plaatsen die anno 2021 onder de gemeente Boxtel vallen.

Deze aflevering 4 van De Kleine Meijerij is verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk, bij Novy van Wezel te Moergestel en het Heemcentrum van De Kleine Meijerij aan de Spoorlaan 70 te Oisterwijk.
Heemkundekring De Kleine Meijerij heeft als werkgebied Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout: www.dekleinemeijerij.nl .

Bent u geen lid en wilt u een aflevering bestellen/kopen?

Losse nummers (prijs: Euro 6,00 excl. porto) zijn te bestellen bij het secretariaat: H. van Helvert, Plataanlaan 6, 5076 ED Haaren, 0411-622230 Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Losse nummers van De Kleine Meijerij zijn ook verkrijgbaar bij Boekhandel Oisterwijk, Kerkstraat 2 te Oisterwijk, in het Heemcentrum van De Kleine Meijerij (vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur) aan de Spoorlaan 70 en verder bij:
* Primera Koningsoord, Winkelcentrum Koningsoord te Berkel-Enschot;
* Spar Kuijpers, Looiershof 40, 5296 NS te Esch;
* Albert Heijn, Monseigneur Bekkersplein 3 te Haaren;
* Mitra Slijterij, Kerkstraat 30 te Helvoirt;
* Novy Van Wezel, Rootven 10, 5066 AW Moergestel;
* Fotogalerie Angelique, Kreitenmolenstraat 34, 5071 BE Udenhout.
Heemkundekring De Kleine Meijerij heeft als werkgebied Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout: www.dekleinemeijerij.nl